A LOMCE reduce drasticamente a tecnoloxía na ESO e elimínaa de 4º e de Bacharelato

O Ministerio de Educación acaba de dar a coñecer o seu anteproxecto de lei educativa. O que temos diante é unha lei completamente anacrónica, antipedagóxica, clasista, segregadora e miles de cualificativos máis. A lei no seu conxunto xa está a ser analizada e criticada por moitas persoas, e supoño que as críticas non pararán de medrar. Eu comparto moitas delas, pero neste blogue falarei do que compete á educación tecnolóxica.

En pleno século XXI redúcese drasticamente a formación tecnolóxica na educación obrigatoria e elimínase de 4º de ESO e de Bacharelato

Actualmente LOMCE
1ºESO 1ºESO Tecnoloxías Troncal obrigatoria
2ºESO Tecnoloxías Troncal obrigatoria 2ºESO
3ºESO Tecnoloxías Troncal obrigatoria 3ºESO Elixir entre “Deseño e Tecnoloxía” e “Utilización das TIC”
4ºESO Tecnoloxía Troncal opcional 4ºESO TIC Ensinanzas aplicadas
Informática Troncal opcional
Pódense escoller en calquera vía, orientada ao bacharelato ou á FP Non aparece a tecnoloxía nas vías orientadas ao bacharelato.
1ºBach Tecnoloxía Industrial I Materia de modalidade na vía de ciencias e enxeñería 1ºBach
TIC Optativa TIC Optativa
2ºBach Tecnoloxía Industrial I Materia de modalidade na vía de ciencias e enxeñería 2ºBach
Electrotecnia Materia de modalidade na vía de ciencias e enxeñería

Que fagan isto só se pode entender desde a perspectiva de quen ten unha profunda incultura tecnolóxica, que non valora como cultura o coñecemento de todo o entorno artificial que nos rodea, que despreza as profesións técnicas e que ten escasa visión sobre as necesidades formativas dunha sociedade do século XXI.

Para comezar, nos primeiros cursos da ESO abórdase o coñecemento tecnolóxico a través dun conxunto de materias inconexas de diferente nome, cando o que se debe facer é introducir a tecnoloxía desde un punto de vista global, no que todas as disciplinas están relacionadas entre si. Trátase de que o alumnado adquira unha mínima cultura tecnolóxica que  lle permita comprender o mundo artificial, as súas características, procesos e a súa repercusión no avance da sociedade. Chama a atención iso de “utilización” das TIC como nome para unha materia, como se as TIC no se usasen, ou coa intención de non abordar os mecanismos que fan posible a súa existencia e que permiten comprender o seu funcionamento. Todo isto paréceme un total despropósito.

Eliminar a tecnoloxía da vía de 4º de ESO orientada cara ó Bacharelato e eliminar a Tecnoloxía Industrial como materia de modalidade para ao alumnado interesado en estudos de enxeñería ou ciclos superiores de FP das ramas tecnolóxicas paréceme unha aberración. Desta maneira non vai ser posible ofrecer unha orientación e preparación cara estes estudos, e provocará unha redución dos coñecementos e competencias necesarias para afrontalos con garantías de éxito.

Actualmente existe a “Modalidade de Ciencias e Tecnoloxía”, e a LOMCE cambia por “Modalidade de Ciencias”. Non se dan de conta de que eliminando a tecnoloxía a formación científica tamén perde, redúcese e queda limitada a dúas materias. Hoxe en día ciencia e tecnoloxía camiñan xuntas, compleméntanse, e non se pode entender ningunha sen a outra.

Nunha situación de crise como a que estamos a vivir necesítase máis ca nunca xente formada, e se queremos que este sexa un país competitivo e tecnoloxicamente avanzado desprezar a educación en tecnoloxía é o último que se debería facer, pois é un verdadeiro suicidio.

Supoño que falarei máis sobre este alarmante tecnocidio.


Mulleres na ciencia e na tecnoloxía

Hai tempo que tiña pensado escribir algo sobre o mal enfocadas que están as campañas de fomento dos estudios de ciencia (e de tecnoloxía?) entre as mulleres, e fun deixándoo pasar, pero como hoxe mesmo a cousa chegou ao colmo non vou demorar máis tempo as miñas críticas, que agardo que sirvan para reflexionar sobre o que estamos a facer.

O disparate máis grande nunca visto en campañas de fomento da ciencia entre as mulleres vén nada menos que da Comisión Europea, que nos presenta “Science: It’s a girl thing” cun patético e ridículo vídeo no que os estereotipos sexistas se mostran de principio a fin, e que xa provocou duras críticas en twitter e na blogosfera, baixo os hashtags #CientificasConTacones e #realwomenofscience.

Non volo perdades: Tacóns, pintabeizos, camiñar de pasarela, poses sedutoras, vestidos de cor rosa, … todo o que unha muller necesita para dedicarse á ciencia!!

[youtube:  O vídeo oficial Science: It’s a girl thing! foi eliminado, pero atopeino noutro sitio]

A min isto dáme verdadeira vergoña allea. Como é posible que hoxe en día teñamos que aturar estas cousas?

Nunca vin unha campaña que chegase a estes límites de sexismo e estupidez en tan pouco espazo e tempo, pero a verdade é que para min fallan estrepitosamente todas estas campañas existentes de fomento dos estudios científicos entre as mulleres, polo menos as que teño visto.

A que acaba de presentar a Comisión Europea merece un capítulo aparte, e quero referirme agora a outras campañas que adoitamos ver expostas nos institutos de Educación Secundaria. Vou destacar os que son, ao meu parecer, os erros máis comúns que atopamos nestas campañas e exposicións.

Fomentar entre as mulleres os estudos de ciencias? E os de tecnoloxía?

O primeiro erro é centrarse no fomento dos estudios científicos entre as mulleres e non mencionar a tecnoloxía.
Se botamos unha simple ollada á matrícula nas diferentes carreiras universitarias vemos que que as carreiras de ciencias (bioloxía, química, medicina, farmacia, física, matemáticas, etc.) están cheas de mulleres, e en moitos casos superan con creces o número de varóns.
O problema aparece cando observamos a matrícula nos estudos de enxeñarías, e é aquí onde as mulleres non chegan ao 20%, incluso nalgunhas especialidades non superan o 5%.

Pode ser que hai décadas fose necesario atraer mulleres cara ás ciencias por seren minoría, pero hoxe en día iso está máis que superado, e no que habería que incidir realmente é nos estudos técnicos, que é o ámbito onde a muller aínda está máis desprazada. Porén, as campañas que teño visto ata agora céntranse na ciencia e a tecnoloxía nin se menciona ou queda oculta case imperceptible entre outras mensaxes.

Ademais, a insistencia en fomentar os estudios de ciencia entre as mulleres utilizando mensaxes que están máis ca superadas provoca máis estrañeza que interese entre as rapazas, e incluso diría que desaniman ao mostrarse unha situación que non é real, polo menos no que se refire á motivación, interese ou matriculación nos estudos.

Mulleres especiais na historia, modelos a seguir?

Outra das miñas críticas a estas campañas é a de presentar en exclusiva modelos de mulleres históricas que fixeron a súa contribución á ciencia facendo un traballo excepcional fóra da normalidade na sociedade na que vivían. Todas estas científicas históricas deben ter o seu sitio nos libros de ciencia e de historia, por suposto, pero non son o máis axeitado para unha campaña para espertar vocacións.

Con todos os meus respectos cara a estas mulleres, defendo que non son o modelo a seguir polas rapazas novas de hoxe en día nin representan a forma de traballar na actualidade e que, ao contrario do que se pretende, provocan máis rexeitamento entre as mozas que intención de seguir os seus pasos.

Desde logo que as mulleres do vídeo da campaña “Science: It’s a girl thing” non son un modelo a seguir, pero tampouco pode selo unha muller pechada dentro dun laboratorio escuro, tapada ata o pescozo, que nin sae, nin se divirte, nin se relaciona cos demais. Iso non funciona!

Se queremos motivar ás rapazas débese mostrar a actualidade, a realidade que se van atopar no seu futuro máis próximo, e non centrarse no pasado, por moi interesante que nos pareza.

Individualismo? E o traballo en equipo?

Hai unha excesiva tendencia a mostrar “figuras” en ciencia e tecnoloxía nas actividades para estudantes ou nas accións divulgativas, dando a idea de que a actividade científica e a tecnolóxica se desenvolven de xeito individual por persoas que destacan, “xenios” que se saen do normal, cando o que hai que difundir entre a xente máis nova é que a ciencia e a tecnoloxía son accesibles a calquera persoa que estea interesada nestes campos e que estude e traballe para dedicarse a eles, sen necesidade de ser xenios.

Ademais, hoxe en día en calquera actividade de ciencia ou de tecnoloxía é fundamental o traballo en equipo e estar conectados en rede. Ninguén nestes tempos desenvolve un medicamento ou deseña un dispositivo electrónico de consumo de forma individual, en solitario. A actividade científica e tecnolóxica realízase por equipos de persoas formados por homes e mulleres, e non por individuos illados, que é o que se dá a entender en moitas exposicións e campañas.

Como mostrar a ciencia e a tecnoloxía para atraer ás mulleres?

Ten mellor resultado mostrar a ciencia e a tecnoloxía como actividades na que participan as mulleres en igualdade e na miña opinión:

Non debe faltar:

  • Mostrar e fomentar a tecnoloxía, a gran esquecida.
  • Mostrar e dar a coñecer a actualidade, e non centrarse na historia.
  • Mostrar actividades nas que homes e mulleres traballan xuntos, sen importar o sexo.
  • Mostrar o traballo das mulleres como algo normal, con naturalidade, e non como algo especial.
  • Mostrar a necesidade de traballar en equipo e de conectarse en rede para compartir.
  • Intelixencia.

Sobra:

  • Sexismo e machismo. Xa está ben!
  • Estereotipos. Nin a ciencia nin a tecnoloxía poden basearse en estereotipos. Non lles son propios.
  • Frikismo. Isto espanta a maioría das mulleres e non aporta nada positivo.
  • Mensaxes tipo anuncio de Ausonia. As rapazas non son estúpidas!
  • Individualismo. As figuras no son nada sen equipos que as acompañen.
  • Soberbia.

 

Non sei se estas reflexións servirán para algo, pero polo menos xa me desafoguei :-P


VI Escola de verán de Almagro

Estes días ando na VI Escola de Verán de Almagro, en Ciudad Real, que este ano leva o título “Claves do éxito para a integración educativa das TIC nas escolas 2.0

Invitáronme para participar como ponente no Ámbito II: “Educación na nube, integración da web 2.0 no ámbito científico-tecnolóxico”, así que aquí tedes a miña presentación, por se vos interesa, que intenta recuperar e difundir o traballo por proxectos.

[Almagro2010]

Estamos ante un novo paradigma educativo: O plan “Escola 2.0” ou en Galicia chamado “Abalar”. Fálase de novos métodos de ensinanza e de achegar a escola á realidade actual na que os ordenadores e internet están omnipresentes. Sen embargo non vexo nada claro que o feito de entregar portátiles e encher os centros con encerados dixitais supoña un cambio metodolóxico ou unha mellora da calidade educativa.

Unha clase maxistral na que se utiliza un encerado dixital e un libro de texto dixitalizado en PDF non ten nada de 2.0, e tampouco aporta nada novo á educación.

2.0 significa traballar de forma activa e participativa, colaborar, aportar, interaccionar, discutir, tomar decisións, crear, … e o traballo por proxectos cumpre con esa filosofía, pois trátase dun proceso de creación práctica, activa e colaborativa.

Os ordenadores deben estar presentes nas aulas e deben utilizarse continuamente, pero por si mesmos non van cambiar nada a non ser que asumamos utilizar outro tipo de dinámicas e métodos de ensinanza diferentes aos tradicionais.


O primeiro e-book naceu en Ferrol en 1949

Alixeirar o peso das mochilas, facer máis atractiva a aprendizaxe e adaptar o ensino ao nivel de cada estudante non son necesidades de agora. En 1949 a mestra Ángela Ruiz Robles xa pensaba niso, e deseñou a máquina taquimecanográfica, un mapa e atlas lingüístico gramatical e unha enciclopedia mecánica.

g16p64f2.jpg

A enciclopedia mecánica constaba de dúas partes:

thumb_600_87_01.jpg A primeira, de coñecementos básicos (lectura, escritura, numeración e cálculo), funcionaba facendo presión en abecedarios e números, de xeito que se podían formar sílabas, palabras e leccións.

A segunda funcionaba con bobinas, cada unha dedicada a unha materia, de xeito que quedaban recollidos nun só libro os contidos das materias de estudo dun curso.

Todo ese sistema atopábase protexido baixo unha lámina transparente con cristal de aumento. Tamén incorporaba luz para poder ler na escuridade, e incluso incorporaba sons coas explicacións de cada tema. Fixo un equivalente mecánico aos novos lectores de libros electrónicos.

(Visto en La Voz de Galicia)

60 anos despois e en plena era dixital aínda vemos aos estudantes cargados con pesados libros de papel nas súas mochilas. Non resulta coherente cando xa existe a posibilidade de almacenar abundante información e interactuar con ela en pequenos dispositivos portátiles.

Aínda que xa se está a por en marcha o Plan Escola 2.0 (en Galicia Abalar), a lentitude coa que se vai implantar pode dar lugar a que cando chegue a todo el alumnado se estea a dotar as aulas cunha tecnoloxía obsoleta.

Outros problemas importantes son as reticencias do profesorado, a falta de formación didáctica ou as presións exercidas polas editoriais e as empresas de software.

Utilizando software libre e contidos educativos abertos calquera familia tería que pagar unicamente polo dispositivo a utilizar (ultraportátil ou e-reader), que pode servir varios cursos, o cal supón un custo moi inferior ao que se está a pagar actualmente polos libros de texto, ademais de alixeirar moitísimo o peso das mochilas e permitir que alumnado traballe con soportes e formatos imprescindibles na actualidade.

Bueno, a ver se vai chegando aos centros isto do Abalar, e agardaremos a que non sexa unha ilusión, como puido ser a “enciclopedia mecánica” para moitos centros na súa época.


O timo dos purificadores de auga

Hoxe vai un off-topic, pois non vou falar de tecnoloxía, senón de química. O post saíume un pouco longo, pero non quería deixar fóra detalles.

Isto vén a conto da visita á miña casa dun comercial dunha empresa de purificadores de auga, que se ofreceu a analizar a auga de consumo da miña vivenda e facer una demostración da súa pureza. Nunca recibo vendedores a domicilio, pero neste caso tiña curiosidade polo que ían contar xa que soábame que había un timo por alí agochado.

Recoñezo que a química téñoa bastante esquecida, pero non o suficiente para darme de conta do fraude da demostración. Isto foi o que pasou:

A preparación

Despois da presentación, o comercial pediunos 4 vasos de auga.

1- Auga da traída.
A auga da traída vén clorada para desinfectala e evitar a proliferación de microorganismos patóxenos. Este cloro atópase na auga en forma iónica Cl ou combinado con outros elementos, sobre todo hipocloritos ClO.

2 – Auga purificada
Tratou a auga da billa mediante un trebello de osmose inversa que levaba nunha maleta, similar ao da imaxe:
osmosis_trebello.jpg

A osmose inversa é un proceso físico que consiste en facer pasar auga a través dunha membrana semipermeable dende unha solución máis concentrada a unha menos concentrada mediante a aplicación de presión. As sales en disolución quedan retidas na membrana.
osmosis.jpg

3- Auga fervida
Ao ferver a auga da traída, a auga pura evapórase e aumenta a concentración de sales en disolución.

4- Auga mineral
Contén moitas sales en disolución, como poden ser sales de sodio, magnesio, calcio, etc.. Podédelo ver no etiquetado das botellas.

Unha vez colocados os vasos enriba da mesa comezou a festa.

Cloro canceríxeno?

O primeiro que soltou foi que o cloro da auga é tóxico, provoca cancro e infinidade de enfermidades. A intención non é outra que asustar á xente sobre o consumo de auga da traída.

sal.jpgVaia! Entón ollo con botarlle sal á comida. O sal común é cloruro de sodio, NaCl, que ao disolverse na auga sepárase nos ións Cl e Na+. Como pode dicir que o cloro canceríxeno?

O que si é tóxico é o gas cloro Cl2, pero non é precisamente gas cloro o que atopamos na auga que temos na casa.

En referencia ao cloro da auga, non está demostrado cientificamente que os compostos derivados provoquen cancro, aínda que algúns xornais publicasen artigos sensacionalistas dicindo que si. O que si está demostrado é a súa eficacia na desinfección da auga, e hai que ter en conta que as augas urbanas están sometidas a estritos controis de calidade periódicos.

Eses horribles electrólitos

Despois de poñer o cloro coma un veleno que debíamos evitar a toda costa se non queríamos morrer de cancro dixo que ía determinar a cantidade que levaba cada un dos vasos que había enriba da mesa.

conductivimetro.jpgO primeiro que fixo foi utilizar un condutivímetro.

Como o seu nome indica, mide a condutividade da disolución, e determina así a concentración de electrólitos que contén en ppm (partes por millón)
Os electrólitos son ións, que ao seren partículas cargadas responden cando aplicamos unha diferencia de potencial. Canto maior sexa a concentración de sales maior condutividade terá a auga.
Esta sales poden ser Na+, Cl, Ca++, ClO, etc.

Despois de facer a proba comprobouse que a maior concentración de electrólitos tíñaa a auga mineral, logo a fervida, logo a da traída, e a purificada practicamente non tiña.

Claro que o comercial non o explicaba así, senón que se aproveitaba de que non todo o mundo sabe o que é un electrólito e daba a entender que o que estábamos medindo era a concentración de substancias perigosas e contaminantes da auga. Vamos, que todas as augas teñen unha concentración elevadísima de algo horrible excepto a purificada co seu aparello.

O cloro pégase á comida!

ortotolidina.jpgPara demostrar doutro xeito a concentración de cloro na auga fixo un novo experimento. Botou unhas gotas de ortotolidina en cada un dos vasos. A ortotolidina reacciona co cloro disolto e tinxe de amarelo a disolución. Canto maior sexa a concentración de cloro máis escura resulta.

Hai que ter valor para dicir que o cloro é canceríxeno e que logo utilice ortotolidina para a demostración, composto que está catalogado como probable canceríxeno humano pola Organización Mundial da Saúde (OMS) e o Centro Internacional de Investigacións contra o Cancro (CIIC). De feito xa está retirado o seu uso nos test de cloro das piscinas.

Evidentemente a auga tratada por osmose inversa quedou completamente transparente.

O seguinte foi dicir que o cloro se pega á comida e estámolo consumindo, nun ton que vía a dicir algo así como que esta substancia horrible, canceríxena e tóxica é absorbida pola comida.

Para facer a demostración pediunos unha mandarina, partiuna pola metade e meteuna nun vaso. Ao cabo dun tempo desaparecía a cor amarela da auga, e a conclusión foi que “o cloro pégase aos alimentos e estádelo consumindo!”

aceitunas.jpgVaia, pois iso é o mesmo que cando metemos unhas anchoas en sal. O cloruro sódico é absorbido por elas. O mesmo ocorre con esas olivas que comemos, que non viñan salgadas da oliveira. As sales absórbense polas células dos organismos, pero iso non ten por que ser prexudicial. Pero claro, se non pensamos niso e nos deixamos sorprender polo experimento da desaparición do ton amarelo caemos na trampa.

Toda esa porcallada que leva a auga que bebemos.

electrolisis.pngO último experimento foi unha electrólise en cada un dos vasos de auga.  A electrólise é unha reacción química que se produce aplicando a electricidade.

Necesítase unha disolución con contido en electrólitos (sales disoltas, como Cl-) para que funcione como medio condutor eléctrico. Aplícase corrente continua mediante uns electrodos (ánodo e cátodo) de xeito que os ións son atraidos por cada electrodo segundo a súa carga.
Nos electrodos prodúcese unha transferencia de electróns entre os elementos que forman o electrodo e os ións, producíndose novas substancias.

Non estou segura da composición dos electrodos do aparello que utilizou, pero parecéronme de aceiro e aluminio. Tampouco sei cal é exactamente a reacción química que se produciu (e se alguén a sabe agradézolle que mo diga), pero ao facer a electrólise en cada un dos vasos obtívose o resultado dun precipitado noxento en cada un deles, excepto no da auga purificada, xa que ao eliminarlle os electrólitos non produce a reacción.
Supoño que se trata dun precipitado de ferro.

vasos.png
(imaxe collida de aquí)

A mensaxe do comercial era que todo ese precipitado que estabamos a ver eran substancias que se atopaban na auga que consumimos, era a porcallada que leva agochada e que non se ve, e que grazas ao seu experimento sacabámola á luz.

De novo aprovéitanse do descoñecemento da xente, pois non todo o mundo sabe o que é unha electrólise e que nesa reacción se producen novas substancias, e fan crer que todo iso estaba na auga.

O final

O comercial xa se dera de conta que na miña casa non ía vender nada, e deixou sen explicarnos cousas que tiña preparadas. A intención era a de vender un purificador de auga de nada menos que 2.500 €.

Están indo polas casas e pisos de moitas cidades de Galicia, e aprovéitanse da xente maior sen estudos e preocupada pola súa saúde para facerlle crer que a auga da traída, a do pozo ou a auga mineral embotellada son malísimas. Non é que o aparello que venden sexa malo (o prezo si), pero dende logo que os métodos que empregan para convencer á xente son un auténtico timo.

Síntome na obriga, polo tanto, de avisar destes feitos para evitar na medida do posible que máis xente sexa vítima deste fraude. E tamén destacar a importancia de que a ciencia e a tecnoloxía formen parte da cultura da poboación. A incultura científica e tecnolóxica fainos vulnerables ante aos fraudes, timos, crenzas e lendas urbanas.