Ciencia, técnica e tecnoloxía.

Queda moi pouco para que comece o curso e, coma sempre, empezaremos falando da tecnoloxía. Moitas preguntas podemos facernos: Que é, que abrangue, como se traballa, cales son os seus produtos, que repercusións teñen na nosa vida e na sociedade, …

Moito se fala de tecnoloxía nestes tempos, pero chama a atención a confusión existente entre a ciencia, a técnica e a tecnoloxía na maioría das intervencións que proveñen de todos os ámbitos, e especialmente preocupantes resultan as confusións presentes nos currículos e materiais escolares en referencia a isto, pois dificultan enormemente a educación sobre estes temas. Verei se algún día me poño a debullalos detidamente. Polo de pronto neste artigo intentarei falar da tecnoloxía e das súas relacións coa ciencia e a técnica.

A tecnoloxía

BMW_Leipzig_MEDIA_050719_Download_Karosseriebau_max2A Tecnoloxía pódese definir como o conxunto de coñecementos e técnicas que, aplicados de forma lóxica e ordenada, permiten ao ser humano modificar a súa contorna material ou virtual para satisfacer as súas necesidades.

Para resolver un problema ou satisfacer unha necesidade, as persoas transformamos a natureza deseñando, fabricando ou creando novos produtos e sistemas que fan a nosa vida máis doada e poñéndoos a disposición da sociedade. Logramos alumear as nosas casas e cidades, desprazarnos a altas velocidades, voar, escoitar música almacenada nunha pequena memoria, comunicarnos a grandes distancias en tempo real,  xogar en rede, sacar fotografías e vídeos, programar robots para realizar tarefas diversas, compartir datos en internet, construír longas pontes e miles de exemplos máis. Todo ese mundo artificial é produto da tecnoloxía.

Ciencia e tecnoloxía

As relacións de interdependencia entre ciencia e tecnoloxía son moi elevadas, sen embargo os campos de actividade dunha e da outra son moi diferentes.

O campo da ciencia responde ao desexo de coñecer e comprender racionalmente o mundo que nos rodea, o que leva a investigar cientificamente os fenómenos que nel se producen. O resultado da investigación son as publicacións científicas e o incremento do coñecemento.

   adn

O campo da tecnoloxía responde ao desexo das persoas de transformar o seu entorno, buscando novas formas de satisfacer as súas necesidades, o que leva a desenvolver novos obxectos e sistemas para poñelos a disposición da sociedade.

   ball-597523_640

Relacións entre ciencia e tecnoloxía

360px-CERN_CMS_endcap_2005_OctoberNon son poucas as persoas que defenden que a tecnoloxía non é máis cá “ciencia aplicada” aos procesos de produción, definindo a tecnoloxía como algo subordinado á actividade científica. Sen embargo trátase dun dos tópicos máis estendidos sobre a natureza da actividade tecnolóxica. Basta recordar que moitas tecnoloxías básicas relacionadas coa vivenda, transporte ou alimentación desenvolvéronse antes de que existise a ciencia ou se coñecesen os principios científicos que explicaban o seu funcionamento.

É certo que na actualidade a tecnoloxía utiliza coñecementos científicos, entre outras moitas cousas, pero tamén cabe dicir que a ciencia tamén utiliza a tecnoloxía, pois é imprescindible para avanzar na investigación. A relación non é de subordinación, senón de complementariedade e interdependencia. Hoxe en día non é posible o desenvolvemento tecnolóxico sen o avance nos coñecementos científicos, así como tampouco é posíbel facer ciencia sen o aporte dos equipos e sistemas necesarios para a investigación.

A creación de tecnoloxía proporciona novas ferramentas e sistemas para a ciencia coas que estudar novos conceptos, avances científicos que á súa vez contribuirán a xerar novas tecnoloxías. Deste xeito ciencia e tecnoloxía fanse complementarias e, xuntas, fan avanzar á humanidade. Tecnociencia é o nome que se lle dá a actividade conxunta entre ciencia e tecnoloxía nun contexto social.

Relacións entre técnica e tecnoloxía

640px-Soldering_a_0805Desde un punto de vista xeral, a técnica é o conxunto de procedementos que teñen como obxectivo obter un resultado determinado. Tamén podemos dicir que se trata dos procedementos postos en práctica ao realizar unha actividade (construír algo, efectuar unha medición ou unha análise, tocar o piano, etc).

A técnica abarca os coñecementos técnicos e as ferramentas, mentres que a tecnoloxía ten en conta ademais os coñecementos científicos, a estrutura sociocultural, a infraestrutura produtiva e as relacións mutuas que xorden.

Na técnica está o “como” facer, mentres que na tecnoloxía están ademais os fundamentos do “por que” facelo así.

I+D+i

I+D+IÉ moi común nos medios ler que se refiren unicamente á ciencia cando se fala de I+D+i, ocultando a compoñente tecnolóxica. O termo I+D+i refírese a Investigación, Desenvolvemento e Innovación tecnolóxica.

  • Enténdese por investigación a indagación orixinal planificada que persiga descubrir novos coñecementos e unha superior comprensión no ámbito científico e tecnolóxico. Corresponde ao campo de actividade da ciencia.
  • Enténdese por desenvolvemento a fabricación de novos materiais ou produtos ou o deseño de novos procesos ou sistemas de produción, así como a mellora tecnolóxica substancial de materiais, produtos, procesos ou sistemas existentes. Corresponde ao campo de actividade da tecnoloxía.
  • Enténdese por innovación ao conxunto de actuacións tecnolóxicas, organizativas e económicas cuxo resultado sexa un avance tecnolóxico na obtención de novos produtos ou procesos de produción.

STEM

STEMSTEM é un acrónimo en inglés de Science, Technology, Engineering e Mathematics que serve para designar as disciplinas académicas de ciencia, tecnoloxía, enxeñaría e matemáticas. Estas disciplinas son consideradas fundamentais para as sociedades tecnoloxicamente avanzadas, pois a educación nestes campos de STEM contribúen a conseguir unha maior competitividade, unha maior prosperidade económica e constitúe un claro índice da capacidade dun país para obter un crecemento sostido.

 

En definitiva, ciencia e tecnoloxía na actualidade van xuntas, alimentándose mutuamente, e resulta alarmante o retroceso educativo que supón a LOMCE ao cambiar a “Modalidade de Ciencias e Tecnoloxía” por “Modalidade de Ciencias” deixando as materias tecnolóxicas no plano da optatividade e reducindo a súa carga horaria, ou eliminando a tecnoloxía das materias da vía de ensinanzas académicas de 4º de ESO. Non só iso, nos currículos básicos elaborados a correr polo Ministerio de Educación atópanse un elevado número de incongruencias relacionadas co tratamento da ciencia e a tecnoloxía  en todos os niveis educativos. Noutro artigo, se atopo tempo para poñerme, intentarei falar delas en profundidade.

 

Referencias:

 


Mulleres na ciencia e na tecnoloxía

Hai tempo que tiña pensado escribir algo sobre o mal enfocadas que están as campañas de fomento dos estudios de ciencia (e de tecnoloxía?) entre as mulleres, e fun deixándoo pasar, pero como hoxe mesmo a cousa chegou ao colmo non vou demorar máis tempo as miñas críticas, que agardo que sirvan para reflexionar sobre o que estamos a facer.

O disparate máis grande nunca visto en campañas de fomento da ciencia entre as mulleres vén nada menos que da Comisión Europea, que nos presenta “Science: It’s a girl thing” cun patético e ridículo vídeo no que os estereotipos sexistas se mostran de principio a fin, e que xa provocou duras críticas en twitter e na blogosfera, baixo os hashtags #CientificasConTacones e #realwomenofscience.

Non volo perdades: Tacóns, pintabeizos, camiñar de pasarela, poses sedutoras, vestidos de cor rosa, … todo o que unha muller necesita para dedicarse á ciencia!!

[youtube:  O vídeo oficial Science: It’s a girl thing! foi eliminado, pero atopeino noutro sitio]

A min isto dáme verdadeira vergoña allea. Como é posible que hoxe en día teñamos que aturar estas cousas?

Nunca vin unha campaña que chegase a estes límites de sexismo e estupidez en tan pouco espazo e tempo, pero a verdade é que para min fallan estrepitosamente todas estas campañas existentes de fomento dos estudios científicos entre as mulleres, polo menos as que teño visto.

A que acaba de presentar a Comisión Europea merece un capítulo aparte, e quero referirme agora a outras campañas que adoitamos ver expostas nos institutos de Educación Secundaria. Vou destacar os que son, ao meu parecer, os erros máis comúns que atopamos nestas campañas e exposicións.

Fomentar entre as mulleres os estudos de ciencias? E os de tecnoloxía?

O primeiro erro é centrarse no fomento dos estudios científicos entre as mulleres e non mencionar a tecnoloxía.
Se botamos unha simple ollada á matrícula nas diferentes carreiras universitarias vemos que que as carreiras de ciencias (bioloxía, química, medicina, farmacia, física, matemáticas, etc.) están cheas de mulleres, e en moitos casos superan con creces o número de varóns.
O problema aparece cando observamos a matrícula nos estudos de enxeñarías, e é aquí onde as mulleres non chegan ao 20%, incluso nalgunhas especialidades non superan o 5%.

Pode ser que hai décadas fose necesario atraer mulleres cara ás ciencias por seren minoría, pero hoxe en día iso está máis que superado, e no que habería que incidir realmente é nos estudos técnicos, que é o ámbito onde a muller aínda está máis desprazada. Porén, as campañas que teño visto ata agora céntranse na ciencia e a tecnoloxía nin se menciona ou queda oculta case imperceptible entre outras mensaxes.

Ademais, a insistencia en fomentar os estudios de ciencia entre as mulleres utilizando mensaxes que están máis ca superadas provoca máis estrañeza que interese entre as rapazas, e incluso diría que desaniman ao mostrarse unha situación que non é real, polo menos no que se refire á motivación, interese ou matriculación nos estudos.

Mulleres especiais na historia, modelos a seguir?

Outra das miñas críticas a estas campañas é a de presentar en exclusiva modelos de mulleres históricas que fixeron a súa contribución á ciencia facendo un traballo excepcional fóra da normalidade na sociedade na que vivían. Todas estas científicas históricas deben ter o seu sitio nos libros de ciencia e de historia, por suposto, pero non son o máis axeitado para unha campaña para espertar vocacións.

Con todos os meus respectos cara a estas mulleres, defendo que non son o modelo a seguir polas rapazas novas de hoxe en día nin representan a forma de traballar na actualidade e que, ao contrario do que se pretende, provocan máis rexeitamento entre as mozas que intención de seguir os seus pasos.

Desde logo que as mulleres do vídeo da campaña “Science: It’s a girl thing” non son un modelo a seguir, pero tampouco pode selo unha muller pechada dentro dun laboratorio escuro, tapada ata o pescozo, que nin sae, nin se divirte, nin se relaciona cos demais. Iso non funciona!

Se queremos motivar ás rapazas débese mostrar a actualidade, a realidade que se van atopar no seu futuro máis próximo, e non centrarse no pasado, por moi interesante que nos pareza.

Individualismo? E o traballo en equipo?

Hai unha excesiva tendencia a mostrar “figuras” en ciencia e tecnoloxía nas actividades para estudantes ou nas accións divulgativas, dando a idea de que a actividade científica e a tecnolóxica se desenvolven de xeito individual por persoas que destacan, “xenios” que se saen do normal, cando o que hai que difundir entre a xente máis nova é que a ciencia e a tecnoloxía son accesibles a calquera persoa que estea interesada nestes campos e que estude e traballe para dedicarse a eles, sen necesidade de ser xenios.

Ademais, hoxe en día en calquera actividade de ciencia ou de tecnoloxía é fundamental o traballo en equipo e estar conectados en rede. Ninguén nestes tempos desenvolve un medicamento ou deseña un dispositivo electrónico de consumo de forma individual, en solitario. A actividade científica e tecnolóxica realízase por equipos de persoas formados por homes e mulleres, e non por individuos illados, que é o que se dá a entender en moitas exposicións e campañas.

Como mostrar a ciencia e a tecnoloxía para atraer ás mulleres?

Ten mellor resultado mostrar a ciencia e a tecnoloxía como actividades na que participan as mulleres en igualdade e na miña opinión:

Non debe faltar:

  • Mostrar e fomentar a tecnoloxía, a gran esquecida.
  • Mostrar e dar a coñecer a actualidade, e non centrarse na historia.
  • Mostrar actividades nas que homes e mulleres traballan xuntos, sen importar o sexo.
  • Mostrar o traballo das mulleres como algo normal, con naturalidade, e non como algo especial.
  • Mostrar a necesidade de traballar en equipo e de conectarse en rede para compartir.
  • Intelixencia.

Sobra:

  • Sexismo e machismo. Xa está ben!
  • Estereotipos. Nin a ciencia nin a tecnoloxía poden basearse en estereotipos. Non lles son propios.
  • Frikismo. Isto espanta a maioría das mulleres e non aporta nada positivo.
  • Mensaxes tipo anuncio de Ausonia. As rapazas non son estúpidas!
  • Individualismo. As figuras no son nada sen equipos que as acompañen.
  • Soberbia.

 

Non sei se estas reflexións servirán para algo, pero polo menos xa me desafoguei :-P


Campus Científicos de Verán

campuscientificos.es

Se es estudante de 4º de ESO ou de 1º de Bacharelato na modalidade de Ciencias e Tecnoloxía e o curso pasado tiveches unha nota media igual ou superior a 7,50 tes a oportunidade de participar durante 7 días do verán nun proxecto de achegamento científico e tecnolóxico nas áreas de bioloxía, biomedicina, física, química, matemáticas, medio ambiente, robótica ou enxeñaría, complementado con actividades de lecer e deportivas.

Os Campus Científicos de Verán están organizados pola Fundación Española para a Ciencia e a Tecnoloxía e o Ministerio de Educación, Cultura e Deporte, e desenvolveranse durante o mes de xullo e de forma simultánea en diferentes laboratorios e departamentos de investigación universitarios.

Os participantes seleccionados deberán abonar 90€ en concepto de matrícula e custear o desprazamento ata o campus asignado. A organización correrá cos custos de manutención, aloxamento en residencias e colexios maiores universitarios, traslados, material necesario para os proxectos, etc.

Tes ata o 16 de maio de 2012 para presentar a solicitude. Hai 1800 prazas e unha delas pode ser a túa.

Máis información:

 


Fotos de campuscientificos.blogspot.com.es


4 de novembro: A Ciencia e a Tecnoloxía en Galego!

Hoxe, 4 de novembro, en moitos colexios e institutos celebramos a Xornada pola Ciencia e a Tecnoloxía en Galego, facendo ver que a nosa lingua é perfectamente válida e rica para expresar e difundir ciencia e tecnoloxía.

No IES Primeiro de Marzo de Baiona xuntámonos os departamentos de Tecnoloxía e Bioloxía, coa axuda do departamento de Galego, para facer un Mega-Revoltallo de Termos. Mi madriña! non pensei eu que fósemos chegar a tanto!

Podédelo ver aquí:
[youtube: Revoltallo de termos] [Música: Ruxe-Ruxe. Buratos e Non te entendo, do álbum Na Fura de Diante ]

Moitísimas grazas a tódolos institutos que participaron na colleita de termos a través do formulario desta web. Pasamos dos 200 termos!
nube_revoltallo
O formulario non se vai pechar, así que seguirá aberto para que sigamos engadindo vocabulario técnico na nosa lingua e traballar con el. Aínda hai moito traballo por facer, pois a galipedia está bastante baleira. Ademais tamén prometera uns xogos en liña cos termos recollidos, pero non tiven tempo de poñerme con iso. Queda pendente.

Millóns de grazas pola vosa participación, tanto polas vosas achegas ao formulario como na complexa tarefa de recortar, emparellar e empapelar as paredes. Agardo que isto sirva para aprender un pouquiño máis.

Máis información: Revoltallo de Termos.


Revoltallo de termos. A tecnoloxía en Galego.

Xa está en marcha a “Xornada pola Ciencia e a Tecnoloxía en Galego” do 4 de novembro, unha xornada dirixida dende o ensino a toda a sociedade galega, para defender a idoneidade do uso do galego nas áreas científico-tecnolóxicas, comunicarlle á sociedade o orgullo de expresar ciencia e tecnoloxía en galego e divulgar experiencias científicas e tecnolóxicas pensadas e desenvolvidas en galego.

En coordinación coa CENDL e apetega, tecnoloxia.org súmase coa actividade “Revoltallo de termos. A tecnoloxía en Galego“, iniciativa que pretende dar a coñecer e difundir vocabulario técnico existente na nosa lingua, perfectamente válido para expresar e difundir tecnoloxía.

cartaz

Nunha primeira fase calquera persoa pode participar a través dun formulario aportando aquela terminoloxía en galego utilizada no campo da tecnoloxía. Animádevos a participar!

Nunha segunda fase, coincidindo coa celebración da Xornada pola Ciencia o 4 de novembro, poderá utilizarse este léxico recollido nas actividades que se organicen en cada centro de ensino. Hai algunhas propostas, e vós tamén podedes participar enviando as vosas suxestións.